INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Idzi Benedykt Radziszewski     

Idzi Benedykt Radziszewski  

 
 
Biogram został opublikowany w 1987 r. w XXX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Radziszewski Idzi Benedykt (1871–1922), ksiądz, filozof, rektor Akademii Duchownej w Petersburgu, inicjator, współzałożyciel i pierwszy rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (KUL). Ur. 1 IV w Bratoszewicach koło Łodzi, był synem Marcelego i Józefy z Biernackich, młodszym bratem Ignacego (zob.) i starszym Pawła (zob.).

Szkołę elementarną ukończył R. pod kierunkiem ojca w Pniewniku (koło Mińska Mazowieckiego), w l. 1881–9 uczył się w Gimnazjum Filologicznym w Płocku, a następnie (1889) wstąpił do Seminarium Duchownego we Włocławku. W Seminarium interesował się szczególnie filozofią, studiując ją w zakresie znacznie szerszym niż przewidywał program, a w celu pogłębienia jej znajomości wśród kolegów zorganizował samokształceniową grupę zwaną «Schola Aegidiana». W r. 1893 bp kujawsko-kaliski Aleksander Bereśniewicz skierował R-ego do petersburskiej Akademii Duchownej. Łącznie ze studiami teologicznymi pracował tu R. nad pogłębianiem wiadomości z zakresu filozofii. W r. 1896 uzyskał stopień kandydata teologii i t. r. otrzymał święcenia kapłańskie. W r. 1897 promowano go na magistra teologii na podstawie rozprawy z zakresu egzegezy Pisma św. pt. De vaticiniis Christi Domini. Po opuszczeniu Petersburga był R. kilka miesięcy wikarym w parafii św. Mikołaja w Kaliszu. Obok pracy duszpasterskiej podjął wówczas starania, by wzbudzić zainteresowanie problematyką filozoficzną wśród młodzieży w swojej parafii. W l. 1898–1900 R. przebywał w Belgii; wyjechał tam nielegalnie i pod nazwiskiem Stéphane Waihinger z Krakowa studiował filozofię w Wyższym Instytucie Filozoficznym uniwersytetu lowańskiego; jego mistrzem był tomista D. Mercier, późniejszy kardynał i prymas Belgii. W czasie studiów zawiązała się między nimi przyjaźń, która przetrwała do końca życia. W r. 1899 uzyskał R. w Lowanium licencjat, a w r. 1900 doktorat filozofii na podstawie rozprawy De ideae religionis genesi in evolutionismo Darvino-Spenceriano (nie ogłoszonej), przygotowanej pod kierunkiem Merciera. Pobyt R-ego w Lowanium stał się źródłem inspiracji jego wielu przyszłych inicjatyw organizacyjno-naukowych. Poza Belgią zwiedził też ośrodki naukowe w: Anglii, Francji, Włoszech, Austrii, Niemczech i Szwajcarii (1907).

Od r. 1901 był R. profesorem filozofii i pedagogiki w Seminarium Duchownym we Włocławku. W l. 1901–5 był zarazem jego wicerektorem (zrezygnował z tej funkcji skutkiem odmiennych od rektora ks. Stanisława Chodyńskiego poglądów na nauczanie i wychowanie kleryków), w l. 1908–14 rektorem. Jako pedagog dążył R. do pobudzania samodzielności wśród kleryków, do zerwania z systemem mechanicznego, pamięciowego opanowywania przez nich wykładanego materiału. Wprowadził zwyczaj wygłaszania przez kleryków odczytów, w których przedstawiali wyniki własnej pracy. W r. 1909 staraniem R-ego powstał we Włocławku miesięcznik „Ateneum Kapłańskie”, poświęcony głównie teologii i filozofii. W r. 1911 otrzymał R. godność papieskiego prałata domowego, w r. n. wszedł do kapituły włocławskiej. W marcu 1914 wyjechał R. do Petersburga, gdzie został profesorem filozofii i rektorem Akademii Duchownej. I tutaj dążył do podniesienia poziomu nauczania; miał temu służyć zarówno wprowadzony przezeń podział Akademii na sekcje teologiczną i prawa kanonicznego oraz obowiązek publicznej obrony tez przez studentów, zwiększył też liczbę katedr tej uczelni. Od r. 1916 kierował R. także Wyższymi Kursami Polskimi w Piotrogrodzie, zorganizowanymi przez Tow. Miłośników Historii Literatury Polskiej, której R. był – po Tadeuszu Zielińskim – prezesem.

W swojej pracy naukowej poświęcił się R. filozofii neotomistycznej, propagowanej wówczas przez papieża Leona XIII. Przez ogłoszone w l. 1901–14 rozprawy i artykuły naukowe, opracowania haseł do „Encyklopedii kościelnej”, recenzje, sprawozdania przyczynił się R. do ożywienia ruchu neotomistycznego w środowisku polskiej inteligencji, zarówno duchownej jak świeckiej. Głównym celem tych publikacji było rozwiązywanie problemów światopoglądowych, z jakimi spotykała się ta inteligencja w związku z rozwojem pozytywizmu, modernizmu i ówczesnych kierunków ateistycznych. Najważniejsze prace R-ego z tego zakresu to: Odrodzenie filozofii scholastycznej (W. 1901), Wszechnica Katolicka w Lowanium (W. 1908), Teologia a nauki przyrodnicze (Włocławek 1910), Geneza religii w świetle nauki i filozofii („Ateneum Kapł.” 1910 i 1911 oraz osobno Włocławek 1911), Credo nowożytnego fizjologa (Włocławek 1913). W recenzjach jego prac podkreślano przejrzystość ich formy i logikę argumentacji. Dużą zasługą R-ego było zapoznawanie polskich czytelników z ówczesnymi kierunkami filozoficznymi, które oceniał z punktu widzenia światopoglądu chrześcijańskiego. Kładł on duży nacisk na znaczenie analiz naukowych. R. opracował także: Polską bibliografię filozoficzną w układzie dziesiętnym ideologicznym („Przegl. Filoz.” 1905–6). Był członkiem Komisji Historii Filozofii Polskiej PAU, Polskiego Tow. Filozoficznego we Lwowie, Tow. Psychologicznego w Warszawie i Tow. Przyjaciół Nauk w Poznaniu, a za granicą członkiem Rzymskiej Akademii św. Tomasza.

Największą zasługą R-ego był wkład w powołanie do życia w r. 1918 uniwersytetu katolickiego w Lublinie. Wg jego zamiaru uczelnia ta miała uprawiać badania we wszystkich dziedzinach wiedzy w duchu harmonii między nauką i wiarą i wychowywać kadrę inteligencji, która następnie miała przyczyniać się do pogłębienia świadomości katolickiej w społeczeństwie. Wzorem dla nowej uczelni stał się katolicki uniwersytet w Lowanium. Z inicjatywy R-ego Komitet organizujący projektowany uniwersytet katolicki zawiązał się w Piotrogrodzie w lutym 1918. W jego skład weszli fundatorzy: Karol Jaroszyński (prezes) i Franciszek Skąpski (skarbnik) oraz R. (wiceprezes). Komitet zdecydował zlokalizowanie uniwersytetu w Lublinie i rozpoczął pozyskiwanie kadry nauczającej spośród pracowników Akademii Duchownej i Wyższych Kursów Polskich w Piotrogrodzie. Jednocześnie Komitet podjął pracę nad redagowaniem Statutu Uczelni i rozpoczął gromadzenie księgozbioru jako zalążka przyszłej biblioteki. W czerwcu 1918 R. przeniósł się do Lublina, by na miejscu czuwać nad formowaniem Uniwersytetu. Pomoc znalazł w bpie lubelskim Marianie Fulmanie, swoim profesorze z Włocławka. Inicjatywę założenia uniwersytetu katolickiego zaakceptował episkopat Król. Pol., zgromadzony na konferencji 26 i 27 VII 1918. Ważną rolę w zatwierdzeniu projektu R-ego odegrał przewodniczący konferencji A. Ratti, papieski wizytator Kościoła w Polsce (przyszły papież Pius XI). Biskupi udzielili R-emu pełnomocnictw do prowadzenia dalszej działalności organizacyjnej, mianując go rektorem nowo powstałej uczelni. R. rozpoczął natychmiast starania o uzyskanie aprobaty Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (Min. WRiOP). Wstępną koncesję tego Ministerstwa na założenie uniwersytetu prywatnego otrzymał R. 6 IX 1918. Inauguracja odbyła się 8 XII 1918 w gmachu Lubelskiego Seminarium Duchownego. Liczba młodzieży wynosiła w pierwszych czterech latach istnienia Uniwersytetu: 399, 541, 1084 i 829. Wydziałów było cztery: Teologiczny, Prawa Kanonicznego i Nauk Moralnych, Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych oraz Nauk Humanistycznych. Sprawą bardzo istotną było zdobycie uprawnień państwowych, co kosztowało R-ego wiele starań i trudów. Wydziały kościelne uzyskały podstawę prawną aktem arcybpa mohylewskiego ks. Edwarda Roppa z dn. 23 X 1918, na mocy którego zostały przelane prawa z Akademii Duchownej Piotrogrodzkiej na Uniwersytet Lubelski tylko na r. 1918/19. Wkrótce po wygaśnięciu tych praw zastąpił je papieski akt erekcyjny z dn. 25 VII 1920, upoważniający oba wydziały do nadawania stopnia licencjatu i doktoratu. Wynikiem starań R-ego o uprawnienia dla wydziałów świeckich było wyrażenie zgody przez Min. WRiOP na utworzenie w czerwcu 1922 przy Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie komisji, przed którą zdawali egzaminy studenci z Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych Uniwersytetu Lubelskiego. Uniwersytet ruszył, choć do ustabilizowania jego sytuacji pod względem prawnym i finansowym było jeszcze daleko. Innym ważnym problemem dla nowej instytucji było zdobycie własnej siedziby. Po wielu staraniach R-ego uzyskano gmach, niegdyś będący własnością dominikanów-obserwantów, w którym potem mieścił się szpital wojskowy i zaczęto go od r. 1921 przystosowywać do potrzeb Uniwersytetu. Dn. 8 I 1922 oddano część tego gmachu do użytku. Wkrótce po uroczystym przeniesieniu Uczelni do nowej siedziby R. zmarł w Lublinie 22 II 1922 w wyniku zapalenia płuc; został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej.

Dn. 6 IV 1974 Zarząd Tow. Naukowego KUL uchwalił ufundowanie nagrody im. ks. Idziego Radziszewskiego, przyznawanej «za wybitne osiągnięcia naukowe w duchu humanizmu chrześcijańskiego» na podstawie bądź całokształtu dorobku uczonego, bądź «książki roku». Pierwszym laureatem był w r. 1974 Władysław Tatarkiewicz.

 

Nowodworski W., Bibliografia prac ks. I. Radziszewskiego oraz artykułów i fragmentów prac o nim, „Zesz. Nauk. KUL” T. 5: 1962 nr 2 s. 131–5 (fot.); Filoz. w Pol. Słown. (bibliogr.); Słown. Pol. Teologów Katol., III (bibliogr., mylnie podane miejsce urodzenia); Słown. Pracowników Książki Pol. (bibliogr.); – Karolewicz G., Ksiądz Idzi Radziszewski założyciel Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (1871–1922), w: Chrześcijanie, W. 1982 IX 9–86; taż, Lowanium w życiu i działalności ks. Idziego Radziszewskiego, „Ateneum Kapł.” R. 72: 1980 t. 94 s. 71–84; taż, „Lowańczycy” wśród profesorów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międzywojennym, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kośc.” T. 43: 1981 s. 217–29; taż, Trzy listy ks. Idziego Radziszewskiego do kardynała Mercier, tamże T. 46: 1983 s. 195–202; Kremer P., Śp. Ks. dr Idzi Radziszewski, rektor i założyciel Uniwersytetu Katolickiego w Lublinie, Włocławek 1923; Rechowicz M., Ksiądz Idzi Radziszewski. Próba charakterystyki postaci, „Ateneum Kapł.” R. 65: 1973 t. 81 z. 3 s. 412–23; Spustek I., Polacy w Piotrogrodzie 1914–17, W. 1966; Wojtkowski A., Ks. Idzi Radziszewski (1871–1922), „Roczniki Filoz.” R. 1: 1948 s. 228–49; Zarys dziejów filozofii polskiej 1815–1918, W. 1983 s. 348–9, 541, 588 (bibliogr.); – Tow. Naukowe KUL: Teczka „Nagroda im. ks. Idziego Radziszewskiego”.

Grażyna Karolewicz

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.